Vest o otkriću kapsula za zlatnim i srebrnim pločicama neobične sadržine u Viminacijumu prošlog leta doslovno je podigla na noge stručnjake i laike širom planete. Fotografija tanane zlatne pločice u ruci dr Miomira Koraća, rukovodioca arheološkog tima koji već godinama istražuje ovaj veliki rimski grad na tlu Srbije, pokrenula je lavinu pitanja.

Ko su dete i žena sahranjeni sa neobičnim pločicama pre gotovo dva milenijuma na dunavskoj granici Rimskog carstva? Da li su oni koji su ih ispratlili u svet mrtvih želeli da pošalju magijske poruke bogovima i demonima ili su možda hteli da ih zaštite od pljačkaša grobova? Da li su ovo dvoje za sada anonimnih stanovnika grada koji je oko 117. godine naše ere osnovala legendarna Legija VII Klaudija, umrli nasilnom smrću? Ko je autor zagonetnog sadržaja pločica sa kojima su krenuli među senke predaka?

Naglašavajući da Viminacijum, koji je na svom vrhuncu imao gotovo 30.000 stanovnika, ne prestaje da iznenađuje istraživače, dr Korać objašnjava zašto je upravo ovaj nalaz toliko značajan:

„Iako više hiljada grobova na Viminacijumu pruža primere gotovo svih načina sahranjivanja, rituala i običaja vezanih za zagrobni život poznoantičkog Rima, grob deteta od nekih pet godina života oko čijeg vrata se nalazila srebrna kapsula sa zlatnom pločicom, kao i onaj žene stare između 25-35 godina kraj čijih nogu je pronađena bronzana kapsula sa dve pločice – zlatnom i srebrnom, istinska su retkost“.

Šta je tako neobično na ovim pločicam pronađenim u okviru nekropole ovog nekada izuzetno živog i šarolikog grada na međi koja je odvajala rimsku civilizaciju od takozvanog Barbarikuma – zemlje varvara?

Čak i sa stanovišta poslovične rimske praznoverice, koja je prožimala sve segmente života prosečnog građanina imperije, pločica od tankog zlatnog lima iz groba deteta na prvi pogled deluje u najmanju ruku zbunjujuće. Podeljena na deset vertikalnih kolona oštrom pisaljkom, pločica sadrži tekst na aramejskom ispisan grčkim alfabetom. Tačnije, sadrži imena nekih šesnaest božanstava, demona i magova čiji su kultovi poštovani na Bliskom Istoku i u faraonskom Egiptu. Tako se vrhovno, monoteističko božanstvo Jevreja Jahve našlo među demonima kakav je Tobarabau ili čarobnjacima poput velikog maga Sesena. I sve to na jeziku kojim je govorio Hrist, ali kojim se često koriste i vračevi i egzorcisti, čija praksa nedvosmisleno sugeriše da je aramejski takođe jezik bića tame. Ime demona Tobarabau, koji se obično priziva kada je reč o ljubavnoj magiji, ali i u činima vezanim za ponovno rađanje i uskrsnuće, baca pomalo dijabolično svetlo na ovaj nalaz.

Pretpostavka da je reč o amajlija koja je trebalo da štiti preminulog od urokljivih očiju, zlih sila, čini i drugih mračnih pojava za života postaje besmislena kada se ima u vidu da je predmet pronađen kao grobni prilog. S druge strane, uverenje antičkog čoveka da su duhovi nasilno stradalih, posebno nevine duše dece i mladih osoba, najpouzdaniji prenosioci poruka živih bogovima i demonima sugeriše jedan od mogućih pravaca traženja namene pločica iz Viminacijuma.

Bronzana kapsula sa svitkom od srebra unutar kojeg se nalazio još jedan od zlata iz ženskog groba još je zagonetnija.

„Obe pločice sadrže zanimljive simbole. Pretpostavljamo da je reč o prastarim astrološkim znacima koji kod hrišćana mogu predstavljati anđele i druge nebeske sile,“ objašnjava dr Miomir Korać ekskluzivitet najnovijeg otkrića u Viminacijumu.

I dok se stručnjaci suočavaju sa velikim izazovom tumačenja viminacijumskih pločica od plemenitih metala u jedno nema sumnje – veliki rimski grad na tlu današnje Srbije je imao svoje eksperte za magijske zapise i vradžbine svake vrste! Sudeći po sadržaju nedavno otkrivenih pločica bile su to ličnosti vanredno kompleksnih i za svoje savremenike nesumljivo zastrašujućih znanja. Tragovi njihove prakse i potreba za njihovim uslugama otkrivaju sasvim novu dimenziju Viminacijuma, grada koji ne prestaje da iznenađuje istraživače.

VIMINACIJUM

Antički grad, prestonica rimske provincije Gornje Mezije (Moesie Superior) na desnoj obali Dunava nadomak Kostolca, udaljen nekih 90 km od Beograda, odnosno 15 km od Požarevca. Nastao početkom 2. veka naše ere zahvatao je prostor od 450 hektara i obuhvatao vojni logor Legije VII Klaudije i grad sa hramovima, trgovima, vilama, amfiteatrom, kupatilima, velikom lukom i nekropolom. Njegova moć je zauvek srušena u naletu Avara 441. godine. Danas središte istoimenog Arheološkog parka, velikog naučno-istraživačkog i vizitorskog centar s namenskim programima za posetioce i stalnom izložbenom postavkom.

Tamara Ognjević

Prvi put publikovano u časopis Air Serbia "Elevat" u leto 2016. Fotografije ustupio dr Miomir Korać.

© Artis Center 2017