Zasenjena slavom daleko poznatijeg Belog Anđela i portretom Svetog Save za koji se opravdano veruje da je nastao prema živom modelu, Bogorodica Mileševska, kako smo je spontano nazvali, nesumnjivo je jedna od najlepših predstava Majke Hristove u celokupnom nasleđu srpskog srednjovekovnog slikarstva. Naslikana u prvoj polovini 13. veka u zadužbini kralja Vladislava Nemanjića (1234-1243), sina Stefana Prvovenčanog i sinovca Save Nemanjića, u sceni Blagovesti, odnosno u času kad joj Arhanđeo Gavrilo saopštava da će na svet doneti Sina Božijeg, ova čudesno lepa Marija je na mnogo načina zanimljiva. Od vanredno ljupkog, gotovo portretski živog lika mlade žene sa neobičnom, sivkasto srebrnastom pokrivkom za glavu, koja na prvi pogled deluje kao seda kosa, pa do vretena u desnoj i forme koja neobično podseća na crveni cvet (?) u levoj, uzdignutoj ruci, ova eterična slika kao magnet privlači oči posmatrača i izaziva istoričara umetnosti-ikonografa.

Podelili smo je prvi put na društvenim mrežama Sabor Presvete Bogorodice 8. janura 2019, praznik koji uvek pada na drugi dan pravoslavnog Božića, istovremeno se nadajući da će i ova, kao i brojne druge freske širom srpskih manastira doživeti neuporedivo bolju konzervaciju i odgovarajuću restuaraciju. Jer sumnje nema - u pitanju je vrhunsko umetničko ostvarenje, delo iste one anonimne ruke koja je tako živo naslikala Belog Anđela i Svetog Savu u Crkvi Vaznesenja Hristovog u Mileševi između 1222-1228.

Pesnik Svetislav Mandić inspirisan ovom izuzetnom freskom napisao je jednu od najlepših pesama novije srpske poezije.

RAŠKI SLIKAR

Pred crkvu i reku stanem, pa zaćutim,
i mislim,
da l' umre mlad taj čovek, ko Đorđone,
il' prastar kao Ticijan?

Možda ga zavolela Nemanjićka, visoka i mlada,
obesna i mudra, poput očeva,
i rekla mu jedne noći borove
poneko divno slovo ljubve, velmoško.

I posle on pretočio njene oči, i ruke,
u Borogodičin lik,
nežan, i pomalo ljubičast, i kao prolećan,
pa se jednoj ljudskoj ljubavi
klanjali starovlaški čobani
i časni jereji zlatnih odeždi.

A on dugo nosio
carskim putevima od Ibra do Soluna
jedan mili lik, ko amajliju.

Sad, kad sve je prah, i sve je tako sveto,
pred crkvu i reku stanem, pa zaćutim,
i mislim
da l' umre mlad taj čovek, ko Đorđone,
il' star i grešan
kao Ticijan?

© Artis Center 2019